Rond 1900 is de wereld sterk in ontwikkeling. De industrie brengt met treinen, auto’s en vliegtuigen talloze nieuwe producten de wereld rond, maar ook de tank, mitrailleur en het gifgas worden ontwikkeld. Het communisme wordt geboren, de psychoanalyse ontdekt nieuwe diepten in de menselijke ziel en de relativiteitstheorie van Einstein verruimt de grenzen van de wetenschap. Kunstenaars creëren vol idealisme nieuwe werelden op doek, in beelden en in de architectuur, maar zij maken ook de ellende van die tijd zichtbaar.
Jugendstil of Art Nouveau 1890 – 1910
Futurisme 1909
E X P R E S S I O N I S M E
Voorafgegaan door Van Gogh, stellen kunstenaars hun emoties centraal in de kunstwerken die zij maken, met een directe wijze van werken. Felle kleuren – vaak andere kleuren dan in werkelijkheid – en een heftige manier van schilderen zijn daarvan de kenmerken. De nadruk ligt op het gevoel.
De eerste expressionistische schilderijen werden al aan het eind van de 19e eeuw in Frankrijk gemaakt door Matisse en de Fauvisten. Als in 1904 in Duitsland kunst uit Oceanië en Afrika tentoongesteld wordt, zijn Kirchner en andere kunstenaars van Die Brücke diep onder de indruk van de directheid van de ruwe, heftige gevoelens en de kracht van deze ‘primitieve’ kunst. Het wordt een belangrijk uitgangspunt. Als tweede groep ontstond Der Blaue Reiter.
De expressionisten wilden vooral emoties verbeelden, zij verzetten zich daarom tegen de natuurgetrouwe weergave en gebruikten krachtige kleuren en vereenvoudigde of gedeformeerde vormen.
Er zijn ook abstract werkende expressionisten, waaronder Kandinsky en Paul Klee. Zij namen muziek als uitgangspunt, om in hun schilderijen emoties over te brengen met klankkleur.
Uit het fauvisme en het expressionisme ontwikkelden zich verschillende latere stromingen, als Cobra, het abstract expressionisme en de Nieuwe Wilden.
A B S T R A C T E K U N S T
Kunst wordt autonoom, met nadruk op kleur, vorm en compositie. Er ontstaan verschillende stromingen waarin abstracte of geabstraheerde kunst een nieuwe wereld in beeld bracht.
Kubisme 1910-1914
- de voorstelling werd herleid tot geometrische vormen.
- een voorstelling werd vanuit verschillende gezichtshoeken weergegeven
- als gevolg daarvan verween de ’logische’ diepte uit het schilderij.
De kubisten gebruikten als eersten de voorloper van de collage: de papiers collés.
W E R E L D V E R B E T E R A A R S
Er waren ook stromingen waarbij de kunstenaars ervan overtuigd waren dat zij de wereld met hun kunstwerken zouden kunnen verbeteren. Zulke utopische idealen werden bij De Stijl, het Bauhaus en het Constructivisme ontwikkeld. Zij hebben met elkaar gemeen dat zij een betere maatschappij wilden en geloofden in socialistische idealen.
De Stijl 1917
Bauhaus 1919 – 1933
Oprichter Walter Gropius streefde in deze hogeschool voor de kunsten naar eenheid tussen beeldende kunsten, architectuur en toegepaste kunst. Studenten kregen les in functionele vormleer en moderne productietechnieken. Gropius betrok veel internationale kunstenaars bij het Bauhaus. De school had invloed op de ontwikkeling van de Nieuwe Zakelijkheid en het functionalisme.
Constructivisme 1913 – 1922
Vanaf 1915 werkte Malevich in het suprematisme met abstracte, geometrische figuren zoals vierkant, cirkel en rechthoek en zuivere kleuren. Malevich wees het afbeelden van voorwerpen of ideeën af. Kunst was verbonden met het spirituele, en moest geen politieke, utilitaire of sociale doelstellingen of pretenties hebben. Kunst behoorde autonoom te zijn. Malevich inspireerde het Europese constructivisme, het Bauhaus en -later- Minimal Art.
D A D A en het S U R R E A L I S M E
leggen de nadruk op het onlogische, het associatieve.
Dada 1916
Surrealisme 1924
Men ontwikkelde technieken als de collage, frottage en het automatisch schilderen. Er ontstond een realistische (Dali) en abstracte (Miro) richting.
