Joseph Cornell

Joseph Cornell (1903-1972) was een Amerikaanse kunstenaar en verzamelaar, een van de pioniers van de assemblage. Cornell was autodidact, maar las veel over kunst. Geïnspireerd door de surrealisten en de Franse symbolisten struinde hij rommelmarkten en antiekwinkeltjes af op zoek naar prullaria. Hij legde talloze archieven aan waarin hij van alles op thema bewaarde: afbeeldingen, foto’s, Franse literatuur, pijpen, horloges, kleine glaasjes, knikkers, vlinders, insecten, veren en kaarten. Hiermee stelde hij nostalgische kijkkastjes samen: ‘shadow boxes’ noemde hij ze, en 'theaters van de poëzie'. Meestal hadden de kistjes een thema, of werden aan iemand opgedragen. Zo maakte hij een serie ‘Ballet Boxes’, een ‘Volière’ serie met vogels, een ‘Hotel Serie’, de ‘Space Object’ en een aantal ‘Medici Slot Machine’ dozen. In de ‘Volière’ dozen zijn kleurrijke afbeeldingen van diverse vogels op hout gemonteerd tegen een witte achtergrond, door andere kastjes kun je balletjes laten rollen.

Cornell woonde in de buurt van New York, zijn ouders waren van Nederlandse afkomst. Hij deelde het grootste deel van zijn leven een huis met zijn moeder en zijn broer Robert, die aan een rolstoel was gebonden.

In de Medici Slot Machine staat een jonge renaissanceprins centraal: Piero de Medici uit Florence. We zien afbeeldingen uit de raadselachtige wereld van de prins, plattegronden van Medici gebouwen, aan de zijkanten zijn een heleboel miniatuur portretten die doen denken aan een serie filmstills. Er is een raster van draden aangebracht, dat lijkt op de raamsponningen. Beneden zijn achter een glasplaatje kleine raampjes met speelgoed te zien en in het midden een kompas dat Piero de juiste richting moet wijzen.

Aan het eind van zijn leven kreeg Cornell erkenning voor zijn fantasievolle kastjes. Het zijn assemblages waarin hij miniatuurwerelden schiep, vol herinneringen en onverwachte associaties. Net als Kurt Schwitters wist Cornell van alledaagse dingen poëzie te maken. De zorgvuldig geselecteerde afbeeldingen en voorwerpen verwijzen in hun samenhang naar een diepere betekenis. De onlogische maar sfeervolle combinaties vormen een surrealistisch landschap, het zijn schatkistjes vol mysterie, fantasie, onderbewuste krachten en dromen.

Toch noemde Cornell zichzelf geen surrealist, maar 'constructivist'. 

Zijn liefde voor Frankrijk (een land dat hij nooit bezocht) uitte hij met verwijzingen naar Franse provinciale hotels in verschoten kleuren: ivoorwit, roze en blauw-grijs. Maar hij was ook een Amerikaan met zijn puriteinse verbeelding en geloof in onschuld en zuiverheid, uitgestald binnen de strenge architectuur van zijn kastjes. Hij wilde met zijn kunstwerken anderen inspireren om ook een reis naar de verbeelding te maken.

Museum Boyman Van Beuningen kocht in 2009 een Cornell's werken: 'For Chiarina'. Het is een ode aan de pianiste en componiste Clara Wieck-Schumann.

Op de voorzijde van dit kastje is een spiegel aangebracht, hier staat het deurtje open. Pagina’s en illustraties uit het 18e-eeuwse romantische verhaal ‘Paul et Virginie’ (een liefdesgeschiedenis) bekleden de binnenkant van de deur. Onder een ‘aquarium’ met blauw glas is het interieur gevuld met gesloten doosjes, de inhoud ervan een eeuwigdurende mysterie. Ze omsluiten twee eieren in een nest, de hemel op de achtergrond: het huis van de liefde…

Joseph Cornell - zonder titel (Paul and Virginia) ca. 1946-48

m e e r   a f b e e l d i n g e n